De trekstang waarmee je de aanhangwagen trekt heet een dissel.

Het woord dissel komt uit de tijd van paard en wagen. Je zou de kar of wagen achter het paard als de voorloper van de aanhangwagen kunnen zien. Vandaar dat het woord dissel ook bij een aanhangwagen wordt gebruikt.

De wagen of koets was aan de voorzijde voorzien van een lange houten balk waaraan de trekpaarden konden worden ingespannen. Deze balk wordt van oudsher een dissel genoemd. Dit verklaart dus ook waarom we bij een aanhangwagen de term dissel gebruiken voor het deel dat de wagen verbindt met het trekkende voertuig. De eerste aanhangwagens waren gewoon omgebouwde boerenkarren die, in plaats van door een paard, door een automobiel getrokken werden. Om die reden is de term dissel, of beter gezegd trekdissel, blijven bestaan voor de aanhangwagen.

Een misvatting over de dissel van een aanhangwagen

De dissel maakt het dus mogelijk om een aanhangwagen aan een auto te koppelen en deze zodoende mee te trekken. De dissel is er daarom ook alleen op berekend op de trekkracht die er nodig is om de aanhangwagen voort te trekken. Men noemt het dan wel gewoon een dissel, maar de juiste benaming is trekdissel.

De dissel is dus niet ontworpen als hefboom om het gewicht van een beladen aanhangwagen te tillen. Daarbij komt er veel meer kracht op te staan en kan er dan ook schade aan ontstaan. We zien dan veelal dat de dissel scheurt op het punt dat deze direct aan de voorzijde van de aanhangwagen is bevestigd, of bij de bevestigingspunten aan het chassis. Dit kan dus ook gebeuren als de aanhangwagen veelvuldig achter een auto met een te hoge trekhaakhoogte wordt gereden. Ook het neuswiel te hoog opdraaien kan tot hetzelfde effect leiden.

De soorten dissels

We kennen twee verschillende vormen van dissels bij aanhangwagens, te weten de rechte dissel en de V dissel.

Rechte dissel

Een rechte dissel is in essentie niets anders dan een rechte trekstang of balk die aan de ene kant vastzit aan de aanhangwagen en aan het andere uiteinde een disselkop heeft waarmee hij op de trekhaak kan worden vastgezet. Dit is een metalen versie van de houten trekdissel van de eerste boerenkarren die omgebouwd werden tot aanhangwagen.

In de jaren '70 was het een eenvoudige ronde buis maar in de jaren '90 werd dat meestal een kokerbalk omdat deze stijver is en dus een beter rijgedrag geeft. Bij grotere aanhangwagens was dat echter nog niet stabiel genoeg dus daar begon men te werken met een V dissel.

Vandaag de dag zien we de rechte dissel alleen nog maar bij de kleine aanhangwagens omdat daar een V dissel geen voordelen bied en alleen de wagen duurder maakt.

V dissel

Een V dissel die bestaat uit twee kokerbalken, of U balken, die vanaf de buitenzijde van de aanhangwagen naar elkaar toelopen, en samenkomen met de disselkop. Deze balken vormen van bovenaf gezien de letter V, vandaar de naam V dissel. Een aanhangwagen met V dissel zal over het algemeen iets stabieler achter de auto liggen dan een wagen met een rechte trekdissel. De krachten worden namelijk beter verdeeld over de breedte van de aanhangwagen. Binnen de V dissels kunnen we ook nog verschillende uitvoeringen onderscheiden.

De gelaste V dissel

De gelaste V Dissel was de eerste uitvoering van de V Dissel maar deze wordt bij steeds meer aanhangwagenmerken uitgefaseerd en vervangen door de geboute V dissel.

De gelaste V dissel heeft als nadeel dat bij schade aan de dissel de bestaande dissel weggeslepen moet worden en er een nieuw stuk ingelast moet worden. Om dat goed te doen moet de hele aanhangwagen gedemonteerd worden, en moet het chassis na het lassen opnieuw gegalvaniseerd worden. Dat is zeer arbeidsintensief en dus kostbaar.

De geboute V dissel

De vandaag de dag meest gangbare V dissel bestaat uit twee losse delen die met bouten aan het chassis van de aanhangwagen zijn bevestigd. Deze balken zijn demontabel en dus te vervangen door een nieuwe dissel. Dit lijkt misschien onbelangrijk, maar er wordt regelmatig schade gereden bij het achteruitrijden van de aanhangwagen. Hierbij komt de aanhanger dan dwars achter de auto te staan en kan de dissel verbuigen. Wanneer de disseldelen dan niet vervangbaar zijn is reparatie erg kostbaar en betekent het meestal ook dat de wagen opnieuw gekeurd moet worden voordat hij weer de weg op mag. Losse originele onderdelen vallen onder de typegoedkeuring en mogen dus gewoon vervangen worden zonder dat er een nieuwe keuring nodig is. Een vervangbare dissel voorkomt dus een snelle 'total loss' bij schade.

Illustratie toont de onderzijde van een aanhangwagen met V dissel uit aparte kokerbalken die middels bouten aan het chassis zijn bevestigd.

De geïntegreerde V-dissel

Een aanhangwagen kan zijn uitgerust met een chassis waarbij de chassisbalken, of U-profielen, vooraan de aanhangwagen gebogen worden en in de lengte doorlopen naar de disselkop. Hierbij vormen dissel en chassis dus één geheel, ofwel de dissel is geïntegreerd in het chassis. Productietechnisch is dit een mooie goedkope oplossing en daarmee kun je dus ook kleinere aanhangwagens van een "professionele" V dissel voorzien.

Illustratie toont de onderzijde van een aanhangwagen met V dissel doorloopt in de chassisbalken en daar samen één geheel mee vormt.

Het nadeel van deze oplossing is hetzelfde als bij de gelaste dissel, met als extra nadeel dat de bak van de aanhangwagen niet meer als dragend gedeelte wordt uitgevoerd. De hele aanhangwagen steunt als het ware op de dissel. Schade aan deze dissel kan dan ook eigenlijk ook niet, of heel moeilijk, worden hersteld.

Deze dissel zou dus eigenlijk in sterke kokerbalken moeten worden gemaakt. Aangezien we deze V dissel het meest zien op goedkope uitvoeringen van ongeremde enkelas aanhangwagens zijn het vrijwel altijd eenvoudige gezette U profielen.

Een mooi voorbeeld van een goede geintegreerde V dissel zien we bijvoorbeeld bij veel geremde boottrailers.

De dissel van een schamelaanhangwagen

Bij een schamelwagen zijn de assen niet in het midden van de aanhangwagen geplaatst, maar aan de voor- en achterzijde. De dissel is daarbij scharnierend bevestigd aan de voorste draaiende as. Hierdoor laat een schamelwagen zich ook veel moeilijker achteruit manoeuvreren dan een normale middenas aanhangwagen. Hoe groter de afstand tot de eerste as van de aanhangwagen is, des te makkelijker laat deze zich achteruit sturen.

Een ander nadeel van deze constructie is het feit dat de dissel, door de scharnieren, onafhankelijk van de aanhangwagen omhoog en omlaag kan bewegen. Hierdoor is het rijden met een schamelwagen minder comfortabel dan met een middenas aanhangwagen waarbij de dissel star aan de aanhangwagen is bevestigd.

Illustratie toont de onderzijde van een schamelaanhangwagen waarbij de dissel is bevestigd aan de voorste sturende as.

De scharnierende bevestiging van de dissel aan de voorste sturende as bij een schamelwagen is ook de reden waarom de regels voor het remsysteem van een schamelwagen gewijzigd. Als er een noodstop moet worden gemaakt met een schamelaanhangwagen kan de wagen naar beneden duiken, of omhoog schieten, zonder daarbij te worden afgeremd door een starre verbinding in de vorm van de dissel. Hierdoor heeft een oplooprem nauwelijks nog effect en was er een groot risico op ongelukken. Om die reden moeten (nieuwe) schamelwagens in Nederland vanaf 2014 dan ook zijn uitgerust met een elektrisch of pneumatisch remsysteem. Deze systemen maken het remmen met een schamelwagen een stuk veiliger. Deze remsystemen vragen echter ook om een aanpassing aan het trekkende voertuig waardoor aanschaf van een schamelaanhangwagen vanuit kostenoogpunt niet meer interessant is.

Illustratie zijaanzicht scharnierende dissel schamelaanhangwagen.